10 sai lầm đầu tư phổ biến không thể bỏ qua ?

Bài viết về 10 sai lầm đầu tư phổ biến: đầu tư theo đám đông, không đa dạng hóa danh mục..và giải pháp khắc phục mà nhà đầu tư không nên bỏ qua.

Dưới đây là danh sách 10 sai lầm đầu tư phổ biến mà nhà đầu tư – đặc biệt là người mới – không nên bỏ qua:

#1. Thiếu kế hoạch đầu tư rõ ràng

Nhiều người đầu tư theo cảm tính, không có mục tiêu cụ thể (ví dụ: đầu tư để nghỉ hưu, mua nhà, tích lũy tài sản...). Điều này dẫn đến việc ra quyết định thiếu định hướng.

Nguyên nhân thiếu kế hoạch đầu tư rõ ràng:

Không hiểu rõ mục tiêu tài chính cá nhân: Nhiều người đầu tư mà không biết mình đang đầu tư để làm gì: nghỉ hưu, mua nhà, học phí cho con hay chỉ để “tiền đẻ ra tiền”.

Thiếu kiến thức nền tảng về tài chính và đầu tư: Không biết lập kế hoạch như thế nào, không hiểu các khái niệm như: lợi nhuận kỳ vọng, mức rủi ro, thời gian đầu tư.

Bị ảnh hưởng bởi cảm xúc và lời khuyên thiếu căn cứ: Nghe theo bạn bè, mạng xã hội hoặc “chuyên gia online” mà không tự xây dựng kế hoạch phù hợp cho bản thân.

Không đánh giá đúng năng lực tài chính và khẩu vị rủi ro của bản thân, dẫn đến chọn sai loại tài sản, sai thời điểm đầu tư.

✅ Cách khắc phục thiếu kế hoạch đầu tư rõ ràng:

Xác định mục tiêu tài chính cụ thể. Ví dụ: "Tôi muốn có 1 tỷ đồng sau 10 năm để mua nhà."

Thiết lập thời gian và mức lợi nhuận kỳ vọng hợp lý: Dựa trên mục tiêu để xác định bạn cần đầu tư bao nhiêu mỗi tháng và chọn sản phẩm đầu tư phù hợp.

Đánh giá khẩu vị rủi ro cá nhân: Bạn có chấp nhận mất 10-20% vốn trong ngắn hạn để đổi lại lợi nhuận dài hạn không? Nếu không, nên chọn phương án an toàn hơn như trái phiếu, ETF, v.v.

Lập kế hoạch đầu tư chi tiết bằng văn bản hoặc công cụ online: Có thể dùng Google Sheets, Excel hoặc các app như Finhay, Money Lover, Sổ Thu Chi, hoặc ứng dụng của các công ty chứng khoán.

Tái đánh giá định kỳ (mỗi quý hoặc mỗi năm): Điều chỉnh kế hoạch khi thu nhập, thị trường hoặc mục tiêu cá nhân thay đổi.

📌 Ví dụ:

Tình huống:

Nguyễn An, 28 tuổi, muốn mua một căn chung cư nhỏ trong 10 năm tới, ước tính cần 1 tỷ đồng.

Bước 1: Xác định mục tiêu

Mục tiêu: Mua nhà trong 10 năm

Số tiền cần: 1 tỷ đồng

Bước 2: Tính toán số tiền cần đầu tư mỗi tháng

Giả sử lợi nhuận kỳ vọng: 10%/năm (đầu tư cổ phiếu hoặc quỹ chỉ số)

Kết luận: Cần đầu tư khoảng 5 triệu đồng/tháng

Bước 3: Lập kế hoạch

Mỗi tháng trích 5 triệu từ thu nhập để đầu tư vào quỹ ETF hoặc cổ phiếu có nền tảng tốt, ổn định.

Ghi chú trong file Excel: tháng nào đã đầu tư, tài sản nào đã chọn.

Bước 4: Kiểm tra lại kế hoạch mỗi 6 tháng

Nếu thị trường xấu, xem xét phân bổ sang tài sản ít rủi ro hơn (trái phiếu, tiết kiệm).

Nếu thu nhập tăng, có thể nâng mức đầu tư lên.

#2. Đầu tư theo đám đông

Bị cuốn theo tin đồn, xu hướng trên mạng xã hội hoặc hành động của người khác mà không hiểu rõ bản chất. Điều này thường xảy ra trong các "bong bóng" tài sản.

Nguyên nhân của việc đầu tư theo đám đông:

Tâm lý FOMO (Fear Of Missing Out – Sợ bỏ lỡ): Khi thấy người khác kiếm lời nhanh, bạn dễ bị cuốn vào mà không tìm hiểu kỹ.

Thiếu kiến thức và tự tin: Nhà đầu tư không có đủ kiến thức nên dựa vào hành động của đám đông như một “la bàn tâm lý”.

Bị ảnh hưởng bởi truyền thông hoặc mạng xã hội: Những tin tức giật gân, livestream của “chuyên gia tự xưng”, các nhóm Facebook, TikTok... dễ làm lệch định hướng đầu tư.

Thị trường tăng mạnh khiến lòng tham trỗi dậy: “Ai cũng mua – mình không mua là mất cơ hội”. Tâm lý này dễ khiến bạn mua ở đỉnh, bán ở đáy.

✅ Cách khắc phục đầu tư theo đám đông:

Luôn đầu tư dựa trên kiến thức và kế hoạch cá nhân. Xác định rõ: mục tiêu, thời gian đầu tư, mức rủi ro chấp nhận được.

Tự nghiên cứu và phân tích trước khi quyết định: Dù ai nói gì, hãy tự tra cứu báo cáo tài chính, so sánh dữ liệu, hoặc hỏi chuyên gia độc lập có uy tín.

Thiết lập bộ tiêu chí chọn lựa tài sản riêng. Ví dụ: chỉ mua cổ phiếu có ROE > 15%, EPS tăng trưởng đều 3 năm liên tiếp.

Ghi nhật ký đầu tư: Ghi lại lý do mỗi lần mua/bán để học hỏi từ chính mình, tránh đầu tư vì cảm xúc hoặc hùa theo.

Luyện kỹ năng “đứng ngoài cuộc” khi chưa rõ ràng: Đôi khi, bỏ lỡ cơ hội là điều tốt nếu bạn chưa đủ hiểu. Đừng đầu tư chỉ vì “mọi người đều làm vậy”.

📌 Ví dụ:

Tình huống: Cuối năm 2020, cổ phiếu ngành chứng khoán và thép tăng mạnh, mọi người ồ ạt mua, các diễn đàn tài chính tràn ngập tin tức tốt.

Bạn – một nhà đầu tư F0 – nghe theo và mua cổ phiếu XYZ vì “ai cũng mua”:

Giá mua: 45.000 đồng/cổ phiếu

Không phân tích cơ bản, không có kế hoạch cụ thể

Một tháng sau:

Cổ phiếu XYZ giảm mạnh về 30.000 đồng

Bạn hoảng loạn, bán tháo cắt lỗ

Nếu áp dụng cách khắc phục:

Bạn sẽ đặt câu hỏi:

“Doanh nghiệp này có tăng trưởng ổn định không?”

“Giá hiện tại có phản ánh đúng giá trị thực chưa?”

Có thể bạn đã chọn công ty khác có nền tảng tốt hơn và chờ thời điểm phù hợp để mua.

#3. Không hiểu sản phẩm đầu tư

Mua cổ phiếu, bất động sản, tiền mã hóa... mà không hiểu rõ cách hoạt động, rủi ro và tiềm năng lợi nhuận.

Nguyên nhân của việc "Không hiểu sản phẩm đầu tư":

Đầu tư theo lời rủ rê, quảng cáo hoặc môi giới mà không tự nghiên cứu: Chỉ nghe nói “sản phẩm này đang hot” hay “lợi nhuận 20%/năm” mà không biết cấu trúc, rủi ro hay cách hoạt động.

Thiếu kiến thức tài chính căn bản: Không phân biệt được các loại tài sản như cổ phiếu, trái phiếu, bất động sản, tiền mã hóa, quỹ đầu tư,...

Tư duy đầu tư "ăn may" hoặc muốn giàu nhanh: Thấy ai đó lời nhiều nên nhảy vào đầu tư ngay, bất chấp mình có hiểu gì về sản phẩm đó hay không.

Không đọc kỹ điều khoản và rủi ro đi kèm. Đặc biệt với sản phẩm phức tạp như hợp đồng bảo hiểm đầu tư, chứng khoán phái sinh, quỹ đóng,...

✅ Cách khắc phục "Không hiểu sản phẩm đầu tư":

Tự đặt câu hỏi trước khi đầu tư: Sản phẩm này là gì? Ai phát hành? Cách sinh lời thế nào? Rủi ro là gì? Thanh khoản ra sao?

Chỉ đầu tư vào thứ mình hiểu rõ ("Nguyên tắc Warren Buffett"): Nếu bạn không thể giải thích đơn giản sản phẩm đầu tư đó cho người khác, đừng nên rót tiền vào.

Tìm hiểu kiến thức cơ bản từ nguồn đáng tin cậy: Tham khảo sách, khóa học uy tín, hoặc chuyên gia tài chính độc lập.

Bắt đầu nhỏ để "hiểu qua trải nghiệm": Đầu tư số tiền nhỏ ban đầu để quan sát, học hỏi cách vận hành của sản phẩm.

Tránh bị thu hút bởi cam kết lợi nhuận cao bất thường: Nếu một sản phẩm hứa hẹn “lợi nhuận 15–30%/tháng”, cần đặt nghi vấn và kiểm tra kỹ lưỡng.

📌 Ví dụ:

Tình huống:

Anh Minh được bạn giới thiệu đầu tư vào một quỹ trái phiếu doanh nghiệp cam kết lợi nhuận 12%/năm.

Anh Minh nghe qua tưởng đây là “gửi tiết kiệm kiểu mới”

Anh không biết doanh nghiệp phát hành là công ty bất động sản chưa niêm yết, không có báo cáo tài chính minh bạch.

Kết quả:

Công ty mất khả năng thanh toán, chậm trả gốc lẫn lãi

Anh Minh không thể rút tiền đúng hạn và chịu thiệt hại lớn

Nếu áp dụng cách khắc phục:

Anh Minh sẽ đặt câu hỏi:

"Ai là đơn vị phát hành? Rủi ro khi doanh nghiệp phá sản thì sao? Trái phiếu này có tài sản đảm bảo không?"

Sau đó, anh có thể chọn:

✅ Quỹ trái phiếu của các công ty quản lý quỹ uy tín (như VFM, Techcom Capital...)

✅ Hoặc gửi tiết kiệm nếu ưu tiên an toàn hơn

#4. Không đa dạng hóa danh mục đầu tư

Dồn toàn bộ tiền vào một loại tài sản hoặc một mã cổ phiếu khiến rủi ro tăng cao nếu thị trường đi ngược kỳ vọng.

Nguyên nhân của việc "Không đa dạng hóa danh mục đầu tư":

Tập trung toàn bộ vốn vào một loại tài sản hoặc một mã cổ phiếu: Vì tin tưởng tuyệt đối vào một doanh nghiệp, một ngành, hoặc một lời khuyên.

Tâm lý “muốn thắng đậm”: Muốn đổ hết tiền vào kênh đầu tư “hot” để tối đa hóa lợi nhuận mà không để ý đến rủi ro.

Thiếu kiến thức về quản trị rủi ro đầu tư: Không hiểu rằng đầu tư luôn đi kèm rủi ro và cần phân tán rủi ro qua đa dạng hóa.

Tin vào lời đồn hoặc theo phong trào: Chỉ mua cổ phiếu công nghệ vì thấy mọi người mua mà không xem xét các ngành khác.

✅ Cách khắc phục "Không đa dạng hóa danh mục đầu tư":

Áp dụng nguyên tắc 70-20-10 hoặc 60-30-10. Ví dụ: 70% vào tài sản an toàn (trái phiếu, quỹ mở), 20% cổ phiếu blue-chip, 10% cho đầu tư rủi ro cao (crypto, cổ phiếu tăng trưởng,...).

Đầu tư vào nhiều ngành nghề khác nhau: Tránh dồn hết vào một ngành như ngân hàng, bất động sản hay thép. Các ngành này biến động theo chu kỳ.

Kết hợp nhiều loại tài sản. Ví dụ: Cổ phiếu, trái phiếu, bất động sản, vàng, quỹ ETF, tiền gửi ngân hàng,...

Định kỳ đánh giá và cân đối lại danh mục (rebalancing): Nếu cổ phiếu tăng quá mạnh và chiếm 80% danh mục, nên bán bớt để đưa về tỷ lệ mục tiêu.

📌 Ví dụ:

Tình huống:

Chị Hoa đầu tư toàn bộ 1 tỷ đồng vào cổ phiếu ngành bất động sản năm 2021, vì nghĩ ngành này sẽ bùng nổ sau dịch.

Kết quả:

Năm 2022, thị trường bất động sản đóng băng, thanh khoản cạn kiệt, nhiều mã giảm 60–80%.

➡ Danh mục của chị Hoa bay mất hơn 500 triệu đồng, vì không có gì khác để “chống đỡ”.

Nếu áp dụng cách khắc phục:

Danh mục của chị có thể được chia như sau:

Kênh đầu tư	Tỷ lệ	Số tiền đầu tư	Ghi chú
Quỹ trái phiếu hoặc gửi tiết kiệm	40%	400 triệu	An toàn, lợi nhuận ổn định
Cổ phiếu ngành ngân hàng, bán lẻ	30%	300 triệu	Phân tán rủi ro ngành
ETF VN30 hoặc quỹ mở cổ phiếu	20%	200 triệu	Đa dạng cổ phiếu
Vàng hoặc Crypto (rủi ro cao)	10%	100 triệu	Phòng vệ hoặc thử nghiệm

➡ Khi BĐS sụt giảm, chị vẫn còn những kênh giữ giá hoặc sinh lời khác để giảm tác động chung.

#5. Giao dịch quá thường xuyên

Mua bán liên tục để "lướt sóng", dẫn đến mất phí giao dịch cao và dễ bị ảnh hưởng bởi biến động ngắn hạn.

Nguyên nhân của việc "Giao dịch quá thường xuyên":

Tâm lý muốn “bắt mọi sóng” hoặc “kiếm lời nhanh”: Nhà đầu tư nghĩ rằng càng giao dịch nhiều thì càng có cơ hội kiếm lời.

Thiếu kiên nhẫn và không có kế hoạch rõ ràng: Không xác định được điểm mua – bán cụ thể nên liên tục vào lệnh theo cảm xúc.

Bị ảnh hưởng bởi tin tức ngắn hạn và các nhóm chat, room lướt sóng: Mỗi ngày đọc thấy mã nào “hot” lại nhảy vào mua bán mà không phân tích kỹ.

Không đánh giá đúng chi phí giao dịch và thuế: Giao dịch nhiều làm phí môi giới + thuế ăn vào lợi nhuận thực tế.

Thiếu chiến lược quản trị vốn: Vào – ra liên tục khiến tài khoản bị "bào mòn" dần do rủi ro ngắn hạn.

✅ Cách khắc phục "Giao dịch quá thường xuyên":

Xây dựng kế hoạch đầu tư trung dài hạn: Chỉ giao dịch khi có cơ sở phân tích rõ ràng (kỹ thuật hoặc cơ bản).

Giới hạn số lần giao dịch mỗi tháng/quý. Ví dụ: Tối đa 3 lệnh/tháng, chỉ thay đổi khi có biến động lớn thực sự.

Chuyển sang đầu tư ETF hoặc quỹ mở nếu không có thời gian phân tích: Giúp hạn chế tâm lý muốn lướt sóng hằng ngày.

Ghi chép nhật ký giao dịch (trading log): Mỗi lần giao dịch, ghi lại lý do, kết quả để rèn tính kỷ luật và cải thiện chiến lược.

Tập trung vào chất lượng, không phải số lượng: Một giao dịch tốt có thể sinh lời nhiều hơn 10 giao dịch theo cảm tính.

📌 Ví dụ:

Tình huống:

Anh Hùng tham gia thị trường chứng khoán từ năm 2023, thường xuyên “lướt sóng T+3”. Mỗi tuần anh mua bán 4–5 mã theo room chat Zalo.

Kết quả:

Lợi nhuận không tăng đáng kể sau 6 tháng.

Phí giao dịch lên tới hơn 5 triệu đồng

Nhiều lần bị “đu đỉnh” vì hành động theo tin tức nóng, chưa phân tích kỹ

Nếu áp dụng cách khắc phục:

Anh Hùng chuyển sang chiến lược đầu tư theo chu kỳ ngành (ví dụ chọn cổ phiếu ngân hàng khi lãi suất hạ, hoặc cổ phiếu bán lẻ khi tiêu dùng tăng).

Anh sử dụng phương pháp lọc cổ phiếu và mua tại điểm có tín hiệu xác nhận rõ ràng (VD: MA cắt lên, khối lượng tăng...)

Anh chỉ giao dịch 1–2 lần mỗi tháng, ghi nhật ký đầy đủ và chờ lợi nhuận từ việc nắm giữ dài hơn.

#6. Thiếu kiên nhẫn – Mong muốn giàu nhanh

Đầu tư là một quá trình dài hạn. Việc kỳ vọng lợi nhuận nhanh dễ dẫn đến các quyết định vội vàng hoặc đầu tư vào các dự án rủi ro cao.

Nguyên nhân của việc “Thiếu kiên nhẫn – Mong muốn giàu nhanh”:

Ảo tưởng làm giàu nhanh từ chứng khoán, crypto...: Bị thu hút bởi các câu chuyện thành công “gấp đôi tài khoản trong 1 tháng”.

Tâm lý sợ bỏ lỡ cơ hội (FOMO): Thấy người khác lời nhanh, muốn nhảy vào đầu tư “ăn bằng họ” dù chưa hiểu rõ sản phẩm.

Không hiểu rằng đầu tư là một hành trình dài hơi: Coi đầu tư như “đánh bạc” chứ không phải tích sản lâu dài.

Bị ảnh hưởng bởi môi trường mạng, YouTube, TikTok “làm giàu cấp tốc”: Dễ bị xúi dại bởi KOLs hô mua – bán theo sóng, theo trend.

✅ Cách khắc phục “Thiếu kiên nhẫn – Mong muốn giàu nhanh”:

Thay đổi tư duy: Đầu tư là “marathon”, không phải “chạy nước rút”: So sánh lợi suất kép 10–15%/năm trong 10–20 năm sẽ tốt hơn lướt sóng liên tục.

Thiết lập mục tiêu tài chính dài hạn và kế hoạch cụ thể. Ví dụ: Đạt 1 tỷ trong 10 năm với mức đầu tư 5 triệu/tháng và lợi suất 12%/năm.

Học về “lãi kép” và sức mạnh của thời gian trong đầu tư: Biết rằng để tài sản tăng trưởng bền vững thì cần “kiên trì và đều đặn”.

Đầu tư định kỳ và tự động (DCA – Dollar Cost Averaging): Mua đều hàng tháng giúp tránh tâm lý nóng vội và hạn chế rủi ro thị trường.

Theo dõi tiến trình đầu tư, không theo từng ngày: Kiểm tra danh mục mỗi quý hoặc mỗi 6 tháng thay vì hàng ngày để giảm lo lắng.

📌 Ví dụ:

Tình huống:

Bạn Nam mới đầu tư cổ phiếu được 3 tháng, thấy mã mình mua chưa tăng mạnh liền bán ra, chuyển sang mã “hot” khác.

Sau 5 tháng, anh thực hiện 10 lệnh mua – bán, tổng lợi nhuận gần như bằng 0 (chưa kể phí).

Nếu áp dụng cách khắc phục:

Nam chuyển sang đầu tư vào ETF VN30 và cổ phiếu cơ bản có cổ tức tốt, đầu tư đều đặn 3 triệu/tháng.

Anh đặt mục tiêu tài chính:

Tích lũy 500 triệu trong 5 năm

Lãi suất kỳ vọng: 10–12%/năm

Anh chỉ xem danh mục mỗi quý, và ghi lại quá trình để duy trì kiên nhẫn.

➡ Sau 5 năm, tổng vốn đầu tư có thể lên đến ~560–650 triệu đồng nhờ hiệu ứng lãi kép và đầu tư bền vững.

#7. Không kiểm soát cảm xúc (tham lam và sợ hãi)

Hai cảm xúc này là "kẻ thù" của nhà đầu tư. Khi thị trường tăng mạnh, nhà đầu tư dễ bị tham lam; khi thị trường giảm, dễ hoảng loạn và bán tháo.

Nguyên nhân của việc "Không kiểm soát cảm xúc (Tham lam & Sợ hãi)":

Tham lam khi thị trường tăng nóng: Mua vào khi giá đã quá cao, hy vọng tăng tiếp mà không có cơ sở phân tích.

Sợ hãi khi thị trường giảm mạnh: Bán tháo trong hoảng loạn, dù đó có thể là thời điểm mua vào lý tưởng.

Thiếu kỷ luật và kế hoạch rõ ràng: Hành động theo cảm xúc thay vì theo chiến lược đã định sẵn.

Ảnh hưởng bởi tâm lý đám đông và tin tức tiêu cực: Dễ bị “dắt mũi” bởi các tiêu đề báo chí giật gân, mạng xã hội, room chat.

Không quản trị rủi ro và không xác định được ngưỡng chịu lỗ/lãi: Không có điểm chốt lời hay cắt lỗ cụ thể, dẫn đến hoang mang khi thị trường biến động.

✅ Cách khắc phục "Không kiểm soát cảm xúc":

Xây dựng kế hoạch đầu tư rõ ràng từ đầu: Biết rõ mục tiêu, thời gian nắm giữ, mức chốt lời – cắt lỗ để hành động lý trí.

Thiết lập nguyên tắc quản trị rủi ro. Ví dụ: Mỗi lệnh đầu tư không quá 10% tài sản; cắt lỗ ở mức 8%; chốt lời ở mức 20%.

Viết nhật ký đầu tư và đánh giá cảm xúc sau mỗi lệnh: Nhận diện cảm xúc sai lầm để tránh lặp lại.

Sử dụng lệnh điều kiện (stop loss / take profit – cắt lỗ/chốt lời ): Giúp giảm tác động của cảm xúc khi thị trường biến động bất ngờ.

Tập trung vào dài hạn thay vì dao động ngắn hạn: Hạn chế xem bảng điện mỗi ngày; chuyển sang đầu tư định kỳ để “tự động hóa tâm lý”.

📌 Ví dụ:

Tình huống:

Chị Mai đầu tư vào cổ phiếu ngân hàng khi đang tăng mạnh. Sau vài phiên điều chỉnh giảm, chị hoảng sợ, bán cắt lỗ ở đáy.

Một tháng sau, cổ phiếu tăng trở lại 30%, chị tiếc nuối, mua lại ở giá cao hơn – và lại bị điều chỉnh tiếp.

Nếu áp dụng cách khắc phục:

Trước khi mua, chị Mai xác định:

Lý do đầu tư: Ngành ngân hàng hưởng lợi từ hạ lãi suất.

Kế hoạch đầu tư: Nắm giữ tối thiểu 12 tháng.

Chiến lược: Cắt lỗ ở -10%, chốt lời ở +25%, không vào lại nếu đã sai xu hướng.

Tâm lý: Chấp nhận rằng có những lúc tài sản sẽ “xanh đỏ” nhưng chiến lược là quan trọng hơn cảm xúc.

🎯 Kết quả khi kiểm soát cảm xúc tốt:

– Giao dịch ít hơn, hiệu quả hơn.

– Giữ được các khoản đầu tư dài hạn sinh lời.

– Không rơi vào “bẫy tiếc nuối” hay “đu đỉnh – bán đáy”.

#8. Không có chiến lược quản lý rủi ro

Không đặt stop-loss (cắt lỗ), không xác định rõ mình có thể chịu lỗ bao nhiêu khiến tổn thất có thể vượt ngoài kiểm soát.

Nguyên nhân sai lầm khi “Không có chiến lược quản lý rủi ro”:

Thiếu kiến thức cơ bản về quản trị rủi ro: Nhiều nhà đầu tư mới chỉ tập trung tìm kiếm lợi nhuận mà không quan tâm đến rủi ro thua lỗ.

Tâm lý chủ quan, tin rằng mình sẽ “biết trước thị trường”: Không dự phòng trường hợp xấu xảy ra như thị trường sập, cổ phiếu giảm sâu, v.v.

Đầu tư tất tay hoặc dồn tiền vào một tài sản duy nhất: Khi có biến động tiêu cực, tài khoản dễ “bốc hơi” một cách chóng vánh.

Không xác định được ngưỡng chịu lỗ (stop loss): Nhiều người để lệnh lỗ âm nặng rồi mới bán tháo trong hoảng loạn.

Không phân bổ vốn hợp lý theo mức độ rủi ro của từng tài sản: Đối xử với tất cả các khoản đầu tư như nhau, không đánh giá mức độ an toàn.

✅ Cách khắc phục “Không có chiến lược quản lý rủi ro”:

Thiết lập nguyên tắc quản lý vốn rõ ràng:

– Ví dụ: Không đầu tư quá 5–10% tổng vốn vào một cổ phiếu.

– Giữ tiền mặt dự phòng 10–20% để phòng biến động thị trường.

Sử dụng điểm cắt lỗ (stop loss) và chốt lời hợp lý: Đặt lệnh bán tự động khi tài sản giảm đến ngưỡng lỗ cho phép (ví dụ: -8%).

Đánh giá rủi ro trước khi đầu tư: Trả lời các câu hỏi: “Nếu mất 50% số tiền này thì có ảnh hưởng tài chính không?”, “Đây có phải là tiền nhàn rỗi không?”

Phân loại danh mục theo rủi ro: Ví dụ: 60% đầu tư vào tài sản an toàn (ETF, cổ phiếu phòng thủ), 30% vào tăng trưởng, 10% vào đầu cơ.

Đa dạng hóa và đầu tư từng phần (DCA): Tránh “tất tay”, giúp giảm tác động của sự biến động giá ngắn hạn.

📌 Ví dụ:

Tình huống:

Anh Minh có 200 triệu, thấy cổ phiếu ngành thép tăng mạnh nên dồn toàn bộ tiền vào HPG mà không đặt stop loss. Sau đó cổ phiếu giảm 35%, tài khoản lỗ nặng, anh hoảng loạn bán cắt lỗ khi đáy gần nhất xuất hiện.

Nếu áp dụng chiến lược quản lý rủi ro:

Anh Minh chia vốn như sau:

50% đầu tư vào ETF hoặc cổ phiếu VN30.

30% vào cổ phiếu ngành tăng trưởng (có HPG).

20% giữ tiền mặt dự phòng.

Với HPG, anh chỉ dùng 60 triệu (30%), đặt cắt lỗ ở mức -10%

=> nếu lỗ, mất 6 triệu chứ không phải 70 triệu.

Anh theo dõi thị trường theo kế hoạch đã vạch sẵn, không bị cuốn theo cảm xúc.

🎯 Kết quả khi có chiến lược quản lý rủi ro:

– Tài khoản giảm ít hơn khi thị trường xấu.

– Có cơ hội mua thêm ở đáy (nhờ giữ tiền mặt).

– Đầu tư trở nên chuyên nghiệp và an toàn hơn.

#9. Không học hỏi và cập nhật kiến thức

Thị trường thay đổi liên tục. Nếu không nâng cao hiểu biết, nhà đầu tư dễ mắc sai lầm lặp lại hoặc không theo kịp xu thế.

Nguyên nhân sai lầm: “Không học hỏi và cập nhật kiến thức”

Tự mãn sau một vài khoản đầu tư thành công: Cho rằng mình đã “biết đủ”, không cần cập nhật thêm thị trường, công cụ, hay chiến lược mới.

Không hiểu bản chất tài chính – đầu tư: Chỉ đầu tư theo lời khuyên người khác mà không nắm rõ: cổ tức là gì, PE là gì, lợi nhuận gộp là sao,…

Không theo dõi các biến động kinh tế – chính sách vĩ mô: Dẫn đến việc “đu đỉnh”, hoặc đầu tư vào ngành đang suy thoái mà không biết.

Ngại tìm hiểu vì thấy phức tạp hoặc không có thời gian: Dẫn đến sự bị động, dễ bị thao túng hoặc lừa đảo bởi các "chuyên gia dỏm".

Không rút kinh nghiệm từ chính sai lầm của mình: Lặp lại cùng một lỗi nhiều lần (như mua đuổi, bán tháo, quá tự tin…).

✅ Cách khắc phục hiệu quả:

Tự học định kỳ qua nguồn đáng tin cậy

– Đọc sách đầu tư (ví dụ: The Intelligent Investor - Nhà đầu tư thông minh, Common Stocks and Uncommon Profits - Cổ Phiếu Thường Lợi Nhuận Phi Thường)

– Theo dõi báo cáo tài chính, kênh YouTube tài chính uy tín, học qua khóa học online (Coursera, Udemy, Finhay, v.v.)

Tham gia cộng đồng đầu tư chất lượng (không “room lùa gà”): Giao lưu để học hỏi quan điểm, không mù quáng theo.

Viết nhật ký đầu tư và phân tích sai lầm định kỳ: Giúp ghi nhớ bài học cá nhân tốt hơn.

Cập nhật kiến thức kinh tế – vĩ mô hàng tháng/quý: Theo dõi các chỉ số quan trọng: lạm phát, lãi suất, chính sách tiền tệ…

Tham gia hội thảo, workshop hoặc khóa học từ chuyên gia thật: Được hướng dẫn thực chiến và nâng cao tư duy dài hạn.

📌 Ví dụ:

Tình huống:

Anh Tuấn đầu tư vào chứng khoán từ năm 2021. Ban đầu nhờ thị trường tăng nóng, anh thắng lớn và nghĩ mình giỏi. Anh ngừng tìm hiểu, không theo dõi tin tức. Năm 2022, thị trường điều chỉnh mạnh, anh giữ cổ phiếu ngân hàng vì nghĩ sẽ hồi nhanh — nhưng vì không biết tin tức siết tín dụng và tăng lãi suất, cổ phiếu giảm sâu, tài khoản mất hơn 40%.

Nếu áp dụng cách khắc phục:

Anh Tuấn tham gia một khóa học về “Đọc hiểu báo cáo tài chính & phân tích ngành”.

Đặt mục tiêu mỗi tháng đọc 1 cuốn sách đầu tư hoặc 3 bài viết chuyên sâu.

Bắt đầu theo dõi các bản tin như: Vĩ mô – SSI, VCBS; hoặc kênh YouTube của các chuyên gia độc lập.

Ghi lại các quyết định đầu tư, lý do, kết quả sau mỗi quý để rút kinh nghiệm.

🎯 Kết quả nếu học tập và cập nhật liên tục:

– Nhận biết rủi ro từ xa, tránh được giai đoạn thị trường điều chỉnh mạnh.

– Đầu tư dựa trên hiểu biết thực sự, không bị ảnh hưởng cảm tính.

– Dần xây dựng tư duy đầu tư chuyên nghiệp, bền vững dài hạn.

#10. Không đánh giá lại danh mục định kỳ

Đầu tư xong để đó mà không xem xét hiệu quả, không điều chỉnh khi mục tiêu hoặc điều kiện thị trường thay đổi.

Nguyên nhân sai lầm: “Không đánh giá lại danh mục định kỳ”

Tâm lý “mua rồi để đó” một cách thụ động: Tin rằng đầu tư dài hạn nghĩa là không cần theo dõi hay điều chỉnh.

Không phát hiện sự thay đổi trong doanh nghiệp hoặc ngành nghề. Ví dụ: doanh nghiệp đang ăn nên làm ra chuyển sang giai đoạn thoái trào, nợ xấu tăng cao.

Danh mục bị lệch tỷ trọng theo thời gian: Khi cổ phiếu tăng giá mạnh, chiếm quá nhiều tỷ trọng → rủi ro tập trung cao.

Không điều chỉnh theo thay đổi mục tiêu tài chính cá nhân. Ví dụ: trước đây bạn có thể chấp nhận rủi ro cao, nhưng sau này cần ổn định để chuẩn bị mua nhà hoặc nghỉ hưu.

Bỏ qua cơ hội tốt hơn trong thị trường: Danh mục “cũ” kém hiệu quả nhưng không được điều chỉnh kịp.

✅ Cách khắc phục: “Đánh giá lại danh mục đầu tư định kỳ”

Thiết lập lịch đánh giá định kỳ (theo tháng/quý/năm): Mỗi quý, xem lại hiệu suất, rủi ro, và triển vọng của từng khoản đầu tư.

Xem xét lại mục tiêu tài chính và mức độ chấp nhận rủi ro: Cập nhật lại nếu có thay đổi trong cuộc sống (cưới vợ, có con, nghỉ việc,…).

Đánh giá lại từng khoản đầu tư:

Công ty còn tăng trưởng không?

Tình hình tài chính có ổn định không?

Ngành đó còn tiềm năng không?

Tái cân bằng danh mục nếu cần. Ví dụ: một mã chiếm hơn 40% danh mục sau khi tăng mạnh → bán bớt để đưa về 20–25% và phân bổ phần đó sang tài sản khác.

Lưu trữ lịch sử đánh giá để theo dõi tiến trình dài hạn: Giúp bạn học từ quá khứ và cải thiện tư duy đầu tư.

📌 Ví dụ:

Tình huống:

Chị Hương đầu tư 100 triệu vào 5 mã cổ phiếu năm 2022, mỗi mã 20 triệu. Sau 1 năm:

Mã A tăng gấp đôi → chiếm 40% danh mục

Mã B – giảm 30% → còn lại 14 triệu

Mã C – lỗ nhẹ, nhưng có dấu hiệu suy giảm hoạt động kinh doanh

Tuy nhiên chị Hương không đánh giá lại, tiếp tục giữ nguyên → khi mã A điều chỉnh mạnh, chị bị lỗ nhanh chóng.

Nếu đánh giá định kỳ (ví dụ mỗi quý):

Phát hiện mã C không còn tiềm năng → bán chuyển sang ETF

Chốt một phần lời từ mã A để giảm rủi ro, đưa tỷ trọng về mức cân bằng hơn

Ghi nhận lý do từng thay đổi → giúp học hỏi và ra quyết định tốt hơn về sau

🎯 Kết quả khi đánh giá định kỳ:

Danh mục luôn ở trạng thái cân bằng, tối ưu.

Giảm rủi ro khi thị trường đảo chiều bất ngờ.

Đầu tư trở nên chủ động, linh hoạt và bám sát mục tiêu tài chính.

Dưới đây là một ví dụ cụ thể minh họa một tình huống thực tế mà một nhà đầu tư cá nhân mắc phải nhiều sai lầm đầu tư phổ biến, kèm theo các biện pháp khắc phục hiệu quả:

🎬 Tình huống thực tế: Anh Minh (tên giả định) – nhân viên văn phòng đầu tư chứng khoán

🔍 Hoàn cảnh:

Anh Minh bắt đầu đầu tư vào năm 2021 khi thị trường đang "sốt".

Anh nghe theo bạn bè và các nhóm trên mạng xã hội nên mua cổ phiếu theo “phím hàng”.

Không có kế hoạch đầu tư cụ thể, cũng chưa từng đọc báo cáo tài chính hay hiểu ngành nghề của doanh nghiệp.

Giao dịch gần như mỗi tuần vì sợ "lỡ cơ hội" và muốn lướt sóng kiếm lời nhanh.

Khi thị trường giảm mạnh, anh Minh hoảng sợ bán cắt lỗ toàn bộ danh mục, lỗ 35%. Sau đó bỏ cuộc.

❌ Các sai lầm phổ biến anh Minh mắc phải:

Sai lầm	Mô tả
Đầu tư theo đám đông	Mua cổ phiếu vì “người ta nói sẽ tăng”
Không hiểu sản phẩm đầu tư	Không biết công ty làm gì, lợi nhuận ra sao
Thiếu kế hoạch rõ ràng	Không xác định mục tiêu (ngắn/dài hạn, lợi nhuận kỳ vọng)
Giao dịch quá thường xuyên	Mua bán liên tục vì FOMO
Thiếu kiên nhẫn	Muốn lời nhanh nên hoảng loạn khi không thấy lợi nhuận ngay
Không kiểm soát cảm xúc	Sợ hãi khi thị trường giảm, bán tháo sai thời điểm
Không có chiến lược quản lý rủi ro	Không đặt ngưỡng cắt lỗ, không phân bổ vốn
Không đa dạng hóa danh mục	Dồn tiền vào 2 mã cổ phiếu theo tin đồn
Không học hỏi và cập nhật kiến thức	Không tham khảo sách, khóa học, hoặc chuyên gia
Không đánh giá lại danh mục	Không theo dõi biến động doanh nghiệp hoặc điều chỉnh tỷ trọng

✅ Biện pháp khắc phục hiệu quả nếu Anh Minh làm lại từ đầu:

Sai lầm	Biện pháp khắc phục	Ví dụ cụ thể
Đầu tư theo đám đông	Tự phân tích doanh nghiệp, học cách đọc báo cáo tài chính	Dùng các chỉ số như P/E, ROE, tăng trưởng doanh thu
Không hiểu sản phẩm đầu tư	Chỉ mua cổ phiếu khi hiểu rõ ngành và doanh nghiệp	Đọc kỹ báo cáo thường niên, tìm hiểu ngành sản xuất thép
Thiếu kế hoạch rõ ràng	Xác định mục tiêu đầu tư dài hạn, kỳ vọng lợi nhuận 10%/năm	Lập bảng kế hoạch đầu tư 3 năm với mục tiêu mua nhà
Giao dịch quá thường xuyên	Hạn chế mua bán trừ khi có lý do cụ thể	Đặt quy tắc “không giao dịch quá 2 lần/tháng”
Thiếu kiên nhẫn	Chấp nhận đầu tư cần thời gian để tích lũy tài sản	Đặt kỳ vọng thực tế – không đòi hỏi “lãi nhanh”
Không kiểm soát cảm xúc	Tuân thủ kỷ luật đầu tư, tránh mua bán do cảm xúc	Ghi chép nhật ký giao dịch lý do mua/bán
Không có chiến lược quản lý rủi ro	Đặt ngưỡng cắt lỗ 10%, không dồn vốn vào 1 mã	Đầu tư tối đa 25% danh mục vào mỗi cổ phiếu
Không đa dạng hóa danh mục	Phân bổ vốn vào nhiều ngành (ngân hàng, công nghệ, tiêu dùng)	5 mã cổ phiếu, 1 ETF, 1 phần gửi tiết kiệm
Không học hỏi và cập nhật kiến thức	Tham gia khóa học đầu tư cơ bản và đọc sách của Warren Buffett	Tham gia lớp “Hiểu về cổ phiếu dành cho người mới”
Không đánh giá lại danh mục	Rà soát hàng quý, loại bỏ cổ phiếu giảm chất lượng	Mỗi quý phân tích lại lợi nhuận từng mã, cân bằng lại danh mục